An Gníomh um an Intleacht Shaorga

Is é an Gníomh um an Intleacht Shaorga (Rialachán (AE) 2024/1689 lena leagtar síos rialacha comhchuibhithe maidir leis an intleacht shaorga) an chéad chreat dlíthiúil cuimsitheach riamh maidir leis an intleacht shaorga ar fud an domhain. Is é is aidhm do na rialacha IS iontaofa a chothú san Eoraip.

Leagtar amach sa Ghníomh um an Intleacht Shaorga tacar soiléir rialacha rioscabhunaithe d’fhorbróirí agus d’úsáideoirí gairmiúla intleachta saorga maidir le húsáidí sonracha na hintleachta saorga. Tá an Gníomh um an Intleacht Shaorga mar chuid de phacáiste níos leithne de bhearta beartais chun tacú le forbairt IS iontaofa, lena n-áirítear freisin an Pacáiste Nuálaíochta IS, seoladh Monarchana IS agus an Plean Comhordaithe maidir leis an Intleacht Shaorga. Le chéile, ráthaíonn na bearta sin sábháilteacht, cearta bunúsacha agus IS atá dírithe ar an duine, agus neartaíonn siad glacadh, infheistíocht agus nuálaíocht san intleacht shaorga ar fud an Aontais.

Chun an t-aistriú chuig an gcreat rialála nua a éascú, sheol an Coimisiún an Comhshocrú um an Intleacht Shaorga, tionscnamh deonach lena bhféachtar le tacú leis an gcur chun feidhme a bheidh ann amach anseo, dul i dteagmháil le páirtithe leasmhara agus cuireadh a thabhairt do sholáthraithe agus d’úsáideoirí gairmiúla intleachta saorga ón Eoraip agus níos faide i gcéin príomhoibleagáidí an Ghnímh um an Intleacht Shaorga a chomhlíonadh roimh ré. 

Cén fáth a bhfuil gá le rialacha maidir leis an intleacht shaorga?

Áirithítear leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga gur féidir le muintir na hEorpa muinín a bheith acu as an méid atá le tairiscint ag an intleacht shaorga. Cé nach mbaineann aon riosca le formhór na gcóras intleachta saorga agus gur féidir leo rannchuidiú le go leor dúshlán sochaíoch a réiteach, cruthaíonn córais intleachta saorga áirithe rioscaí nach mór dúinn aghaidh a thabhairt orthu chun torthaí neamh-inmhianaithe a sheachaint.

Mar shampla, is minic nach féidir a fháil amach cén fáth a ndearna córas intleachta saorga cinneadh nó tuar agus go ndearna sé gníomhaíocht ar leith. Mar sin, d'fhéadfadh sé a bheith deacair a mheas an raibh duine faoi mhíbhuntáiste míchothrom, mar shampla i gcinneadh fruilithe nó in iarratas ar scéim leasa phoiblí.

Cé go dtugtar cosaint áirithe leis an reachtaíocht atá ann cheana, ní leor aghaidh a thabhairt ar na dúshláin shonracha a d’fhéadfadh a bheith ag baint le córais intleachta saorga.

Cur chuige rioscabhunaithe

Sainítear sa Ghníomh um an Intleacht Shaorga 4 leibhéal riosca do chórais intleachta saorga:

Riosca do-ghlactha

Tá toirmeasc ar gach córas intleachta saorga a mheastar a bheith ina bhagairt shoiléir ar shábháilteacht, ar shlite beatha agus ar chearta daoine. Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, cuirtear toirmeasc ar ocht gcleachtas, eadhon:

1. ionramháil agus meabhlaireacht dhíobhálach atá bunaithe ar an intleacht shaorga
2. dúshaothrú díobhálach leochaileachtaí atá bunaithe ar an intleacht shaorga
3. scóráil shóisialta
4. Measúnú nó tuar riosca maidir le cion coiriúil aonair
5. scríobadh neamhdhírithe ar an idirlíon nó ar ábhar TCI chun bunachair sonraí aghaidh-aitheanta a chruthú nó a leathnú
6. aitheantas mothúcháin in ionaid oibre agus in institiúidí oideachais
7. catagóiriú bithmhéadrach chun saintréithe cosanta áirithe a tharraingt anuas
8. cian-sainaithint bhithmhéadrach fíor-ama chun críocha fhorfheidhmiú an dlí i spásanna a bhfuil rochtain ag an bpobal orthu

Riosca ard

Déantar cásanna úsáide intleachta saorga a d’fhéadfadh rioscaí tromchúiseacha a chruthú don tsláinte, don tsábháilteacht nó do chearta bunúsacha a aicmiú mar chásanna ardriosca. Áirítear ar na cásanna úsáide ardriosca sin:

• Comhpháirteanna sábháilteachta intleachta saorga i mbonneagair chriticiúla (e.g. iompar), a bhféadfadh a gcliseadh beatha agus sláinte na saoránach a chur i mbaol
• Réitigh intleachta saorga a úsáidtear in institiúidí oideachais, a d’fhéadfadh rochtain ar oideachas agus ar chúrsa shaol gairmiúil duine a chinneadh (e.g. scrúduithe a scóráil)
• Comhpháirteanna sábháilteachta táirgí IS-bhunaithe (e.g. cur i bhfeidhm IS i máinliacht róbatchuidithe)
• Uirlisí intleachta saorga le haghaidh fostaíochta, bainistiú oibrithe agus rochtain ar fhéinfhostaíocht (e.g. bogearraí sórtála CV le haghaidh earcaíochta)
• Cásanna úsáide áirithe IS a úsáidtear chun rochtain a thabhairt ar sheirbhísí bunriachtanacha príobháideacha agus poiblí (e.g. scóráil creidmheasa lena ndiúltaítear deis do shaoránaigh iasacht a fháil)
• Córais intleachta saorga a úsáidtear le haghaidh cian-sainaithint bhithmhéadrach, aithint mothúcháin agus catagóiriú bithmhéadrach (e.g. córas intleachta saorga chun ardaitheoir siopa a shainaithint go cúlghabhálach)
• Cásanna úsáide IS i bhforfheidhmiú an dlí a d’fhéadfadh cur isteach ar chearta bunúsacha daoine (e.g. meastóireacht ar iontaofacht fianaise)
• Cásanna úsáide IS i mbainistiú imirce, tearmainn agus rialaithe teorann (e.g. scrúdú uathoibrithe ar iarratais ar víosaí)
• Réitigh intleachta saorga a úsáidtear i riar an cheartais agus na bpróiseas daonlathach (e.g. réitigh intleachta saorga chun rialuithe cúirte a ullmhú)

Tá córais intleachta saorga ardriosca faoi réir oibleagáidí dochta sular féidir iad a chur ar an margadh:

• córais leordhóthanacha measúnaithe agus maolaithe riosca
• ardcháilíocht na dtacar sonraí lena gcothaítear an córas chun na rioscaí a bhaineann le torthaí idirdhealaitheacha a íoslaghdú
• logáil gníomhaíochta chun inrianaitheacht na dtorthaí a áirithiú
• doiciméadacht mhionsonraithe lena soláthraítear an fhaisnéis uile is gá maidir leis an gcóras agus an cuspóir atá leis d’údaráis measúnú a dhéanamh ar a chomhlíontacht
• faisnéis shoiléir agus leordhóthanach don úsáideoir gairmiúil
• bearta iomchuí formhaoirseachta daonna
• ardleibhéal stóinseachta, cibearshlándála agus cruinnis

Riosca teoranta

Tagraíonn sé sin do na rioscaí a bhaineann leis an ngá atá le trédhearcacht maidir le húsáid na hintleachta saorga. Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, tugtar isteach oibleagáidí sonracha maidir le nochtadh chun a áirithiú go gcuirfear daoine ar an eolas nuair is gá chun muinín a chaomhnú. Mar shampla, agus córais intleachta saorga amhail botaí comhrá á n-úsáid, ba cheart daoine a chur ar an eolas go bhfuil siad ag idirghníomhú le meaisín ionas gur féidir leo cinneadh eolasach a dhéanamh.

Thairis sin, ní mór do sholáthraithe IS giniúnaí a áirithiú go bhfuil ábhar a ghintear le IS inaitheanta. Anuas air sin, ba cheart ábhar áirithe a ghintear le IS a lipéadú go soiléir agus go feiceálach, eadhon domhainbhrionnuithe agus téacs a fhoilsítear chun an pobal a chur ar an eolas faoi ábhair a bhaineann le leas an phobail.

Riosca íosta nó gan riosca

Leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga, ní thugtar isteach rialacha maidir leis an intleacht shaorga a mheastar a bheith ina riosca íosta nó gan aon riosca. Tagann formhór mór na gcóras intleachta saorga a úsáidtear san Aontas faoi láthair faoin gcatagóir sin. Áirítear leis sin feidhmchláir amhail físchluichí nó scagairí turscair atá cumasaithe ag IS.

Conas a oibríonn sé ar fad go praiticiúil do sholáthraithe córas intleachta saorga ardriosca?

Conas a oibríonn sé ar fad go praiticiúil do sholáthraithe córas intleachta saorga ardriosca?

A luaithe a bheidh córas intleachta saorga ar an margadh, beidh na húdaráis i gceannas ar fhaireachas margaidh, áiritheoidh úsáideoirí gairmiúla maoirseacht agus faireachán daonna, agus beidh córas faireacháin iarmhargaidh i bhfeidhm ag soláthraithe. Tuairisceoidh soláthraithe agus úsáideoirí gairmiúla teagmhais thromchúiseacha agus mífheidhmiú freisin.

Réiteach chun samhlacha móra intleachta saorga a úsáid go hiontaofa

Is féidir le samhlacha intleachta saorga ilchuspóireacha raon leathan cúraimí a dhéanamh agus tá siad ag éirí mar bhonn do go leor córas intleachta saorga san Aontas. D’fhéadfadh rioscaí sistéamacha a bheith ag gabháil le cuid de na samhlacha sin má tá siad an-chumasach nó má úsáidtear go forleathan iad. Chun IS sábháilte iontaofa a áirithiú, cuirtear rialacha i bhfeidhm leis an nGníomh um an Intleacht Shaorga do sholáthraithe samhlacha den sórt sin. Áirítear leis sin trédhearcacht agus rialacha a bhaineann le cóipcheart. I gcás samhlacha a bhféadfadh rioscaí sistéamacha a bheith ag gabháil leo, ba cheart do sholáthraithe na rioscaí sin a mheasúnú agus a mhaolú.

Tiocfaidh rialacha an Ghnímh um an Intleacht Shaorga maidir le IS ilchuspóireach i bhfeidhm i mí Lúnasa 2025. Tá an Oifig um Intleacht Shaorga ag éascú Cód Cleachtais a tharraingt suas chun na rialacha sin a mhionsonrú. Ba cheart an Cód a bheith ina uirlis lárnach do sholáthraithe chun comhlíonadh an Ghnímh um an Intleacht Shaorga a léiriú, lena n-ionchorpraítear cleachtais úrscothacha. 

Rialachas agus cur chun feidhme

Tá an Oifig Eorpach um Intleacht Shaorga agus údaráis na mBallstát freagrach as an nGníomh um an Intleacht Shaorga a chur chun feidhme, a mhaoirsiú agus a fhorfheidhmiú. Stiúrann an Bord um an Intleacht Shaorga, an Painéal Eolaíoch agus an Fóram Comhairleach rialachas an Ghnímh um an Intleacht Shaorga agus cuireann siad comhairle orthu. Faigh tuilleadh sonraí faoi Rialachas agus forfheidhmiú an Ghnímh um an Intleacht Shaorga.  

Na chéad chéimeanna eile

Tháinig an Gníomh um an Intleacht Shaorga i bhfeidhm an 1 Lúnasa 2024, agus beidh sé infheidhme go hiomlán 2 bhliain ina dhiaidh sin an 2 Lúnasa 2026, cé is moite de roinnt eisceachtaí:

• toirmisc agus oibleagáidí litearthachta intleachta saorga a tháinig i bhfeidhm ón 2 Feabhra 2025
• beidh na rialacha rialachais agus na hoibleagáidí maidir le samhlacha intleachta saorga ilchuspóireacha infheidhme an 2 Lúnasa 2025
• go mbeidh idirthréimhse fhadaithe go dtí an 2 Lúnasa 2027 ag na rialacha maidir le córais intleachta saorga ardriosca atá leabaithe i dtáirgí rialáilte